Herkes bazen üzgün hisseder, ancak bu duygular genellikle zamanla geçer. Depresyon (aynı zamanda majör depresif bozukluk veya klinik depresyon olarak da adlandırılır) farklıdır. Uyuma, yemek yeme veya çalışma gibi günlük aktiviteleri, nasıl hissettiğinizi, düşündüğünüzü ve neler yaptığınızı etkileyen ciddi semptomlara neden olabilir. Yaş, ırk, gelir, kültür veya eğitimden bağımsız olarak herkesi etkileyebilecek bir hastalıktır. Araştırmalar, genetik, biyolojik, çevresel ve psikolojik faktörlerin depresyonda rol oynadığını göstermektedir.
Depresyon, diğer zihinsel bozukluklar, diyabet, kanser, kalp hastalığı ve kronik ağrı gibi diğer hastalıklarla birlikte ortaya çıkabilir. Depresyon bu koşulları daha da kötüleştirebilir ve bunun tersi de mümkündür. Bazen bu hastalıklar için alınan ilaçlar depresyon belirtilerine yol açan yan etkilere neden olur.
Depresyonun farklı türleri nelerdir?
Depresyonun iki yaygın şekli şunlardır:
- Çoğu zaman en az 2 hafta süren ve tipik olarak kişinin çalışma, uyuma, ders çalışma ve yemek yeme becerilerini engelleyen depresyon belirtilerini içeren majör depresyon .
- Genellikle en az 2 yıl süren, daha az şiddetli depresyon belirtileri içeren kalıcı depresif bozukluk (distimi).
Diğer depresyon biçimleri şunları içerir:
- Bir kadın hamilelik sırasında veya doğumdan sonra majör depresyon yaşadığında ortaya çıkan perinatal depresyon (doğum sonrası depresyon).
- Mevsimlerle birlikte gelen ve giden, tipik olarak sonbaharın sonlarında ve kışın başlarında başlayan ve ilkbahar ve yaz aylarında kaybolan mevsimsel duygudurum bozukluğu.
- Bir kişinin sanrılar (rahatsız edici, yanlış, sabit inançlar) veya halüsinasyonlar (başkalarının görmediği, duymadığı şeyleri duyma veya görme) gibi psikoz semptomları yaşadığı şiddetli bir depresyon şekli olan psikoz belirtileri olan depresyon.
- Bipolar bozukluk (eski adıyla manik depresyon veya manik-depresif hastalık) teşhisi konan kişiler de depresyon yaşarlar.
Depresyonun belirti ve semptomları nelerdir?
Depresyonun yaygın belirtileri şunlardır:
- Kalıcı üzgün, endişeli veya “boş” ruh hali
- Umutsuzluk veya karamsarlık duyguları
- Sinirlilik, hayal kırıklığı veya huzursuzluk duyguları
- Suçluluk, değersizlik veya çaresizlik duyguları
- Hobilere veya faaliyetlere ilgi veya zevk kaybı
- Azalan enerji, yorgunluk veya “yavaşlama”
- Konsantre olma, hatırlama veya karar verme zorluğu
- Uyumakta zorluk, sabah erken uyanma veya aşırı uyuma
- İştahtaki değişiklikler veya planlanmamış kilo değişiklikleri
- Belirgin bir fiziksel nedeni olmayan ve tedaviyle bile hafiflemeyen ağrılar, baş ağrıları, kramplar veya sindirim sorunları
- İntihar girişimleri veya ölüm ve intihar düşünceleri
Depresyon nasıl teşhis edilir?
Bir kişinin depresyon tanısı alabilmesi için en az 2 hafta boyunca, tüm gün süren şekilde, her gün beş depresyon belirtisine sahip olması gerekir. Semptomlardan biri depresif bir ruh hali veya neredeyse tüm faaliyetlerde ilgi veya zevk kaybı olmalıdır. Çocuklar ve ergenler üzgün olmak yerine sinirli olabilirler.
Depresyonunuz olabileceğini düşünüyorsanız, aile hekiminizle konuşabilirsiniz. Birinci basamak sağlık hizmeti uzmanları, depresyonu rutin olarak teşhis eder ve bireyleri psikologlar veya psikiyatristler gibi ruh sağlığı uzmanlarına yönlendirir.
Muayene sırasında, doktorunuz semptomlarınızın ne zaman başladığını, ne kadar sürdüğünü, ne sıklıkta ortaya çıktıklarını ve dışarı çıkmanızı veya normal aktivitelerinizi yapmanızı engelleyip engellemediğini sorabilir. Muayeneden önce belirtileriniz hakkında bazı notlar almanız yardımcı olabilir. Bazı ilaçlar ve virüsler veya tiroid bozukluğu gibi bazı tıbbi durumlar depresyon semptomlarına neden olabilir. Doktorunuz fiziksel bir muayene, görüşme ve laboratuvar testleri yaparak bu olasılıkları ekarte edebilir.
Depresyon herkeste aynı mı görünüyor?
Depresyon, yaşlarına bağlı olarak insanları farklı şekilde etkileyebilir.
Depresyonu olan çocuklar endişeli, huysuz, hasta gibi davranabilir, okula gitmeyi reddedebilir, bir ebeveyne düşkün hale gelebilir veya bir ebeveynin ölebileceğinden endişelenebilir.
Depresyonu olan daha büyük çocuklar ve gençler okulda sorun çıkarabilir, somurtabilir, kolayca üzülebilir, huzursuz hissedebilir veya düşük özgüvene sahip olabilir. Ayrıca anksiyete ve yeme bozuklukları, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu veya madde kullanım bozukluğu gibi başka rahatsızlıkları da olabilir. Daha büyük çocuklar ve gençlerin aşırı uyku hali (hipersomnia olarak adlandırılır) ve iştah artışı (hiperfaji olarak adlandırılır) yaşama olasılığı daha yüksektir. Ergenlik döneminde kadınlar, muhtemelen biyolojik ve hormonal faktörler nedeniyle erkeklere göre daha sık depresyon yaşamaya başlar.
Depresyonu olan daha genç yetişkinlerin asabi olma, kilo alma ve aşırı uykudan şikayet etme, hayata ve geleceğe dair olumsuz bir bakış açısına sahip olmaları daha olasıdır. Genellikle yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal fobi, panik bozukluğu ve madde kullanım bozuklukları gibi başka rahatsızlıkları da vardır.
Depresyonu olan orta yaşlı yetişkinlerde daha fazla depresif dönem, libido azalması, gece yarısı uykusuzluk veya sabah erken uyanma olabilir. Ayrıca ishal veya kabızlık gibi gastrointestinal semptomlara sahip olduklarını daha sık bildirebilirler.
Depresyonu olan yaşlı yetişkinler genellikle üzüntü veya keder yaşarlar, bunun yanında daha az şiddette başka semptomlara sahip olabilirler. Depresif bir ruh hali yerine duygu eksikliğini bildirebilirler. Yaşlı yetişkinlerin ayrıca depresyona neden olabilecek veya depresyona katkıda bulunabilecek başka tıbbi durumlara veya ağrılara sahip olma olasılığı daha yüksektir. Ağır vakalarda hafıza ve düşünme sorunları (psödodemans olarak adlandırılır) öne çıkabilir.
Depresyon nasıl tedavi edilir?
Depresyon tedavisi tipik olarak ilaç, psikoterapi veya her ikisini birden içerir. Bu tedaviler semptomları azaltmazsa, beyin stimülasyon tedavisi başka bir tedavi seçeneği olabilir. Daha hafif depresyon vakalarında, tedavi sadece psikoterapi ile başlayabilir ve kişi semptomlar yaşamaya devam ederse ilaç tedavisi eklenebilir. Orta veya şiddetli depresyon için, birçok ruh sağlığı uzmanı, tedavinin başlangıcında ilaç ve terapinin bir kombinasyonunu önermektedir.
Doğru tedavi planının seçilmesi, bir uzmanın bakımı altında kişinin bireysel ihtiyaçlarına ve tıbbi durumuna dayanmalıdır. Sizin için en uygun tedaviyi bulmak biraz deneme yanılma gerektirebilir.
İlaçlar
Antidepresanlar, depresyon tedavisinde yaygın olarak kullanılan ilaçlardır. Çalışmaları zaman alır (genellikle 4 ila 8 hafta) ve uyku, iştah veya konsantrasyon sorunları gibi semptomlar genellikle ruh halinden önce düzelir. İlacın işe yarayıp yaramadığına karar vermeden önce ilaca bir şans vermek önemlidir.
Lütfen Dikkat: Bazı kişiler – özellikle çocuklar, gençler ve genç yetişkinler – ilaca başladıktan sonraki ilk birkaç hafta içinde veya doz değiştirildiğinde, intihar düşüncelerinde veya davranışlarında artış yaşayabilir. Antidepresan alan tüm hastalar, özellikle tedavinin ilk birkaç haftasında yakından izlenmelidir.
Tedaviye dirençli depresyon, kişi en az iki antidepresan denedikten sonra iyileşmediğinde ortaya çıkar. Esketamin, bir doktor muayenehanesinde, klinikte veya hastanede burun spreyi olarak verilen tedaviye dirençli depresyon için FDA onaylı daha yeni bir ilaçtır. Depresyon semptomlarını hafifletmek için genellikle hızlı bir şekilde (genellikle birkaç saat içinde) hareket eder. Bireyler genellikle depresyondaki iyileşmeyi sürdürmek için oral antidepresan almaya devam ederler.
Tedaviye dirençli depresyon için başka bir seçenek, bir antidepresanı daha etkili hale getirebilecek, antipsikotik veya antikonvülsan ilaçlar veya çoğundan farklı çalışan bir antidepresan olan bupropion gibi farklı bir ilaç türü eklemektir.
Psikiyatri uzmanınız tarafından depresyon için reçete edilen ilaçların yan etkileri olabilir, ancak bunlar zamanla azalabilir. Hekiminizle, sahip olduğunuz yan etkiler hakkında konuşun. Bir psikiyatristin yardımı olmadan ilaç almayı bırakmayın. İlacınızı almayı aniden bırakırsanız, şiddetli yoksunluk belirtileri yaşayabilirsiniz.
Psikoterapi
Psikoterapi, depresyonlu bireylere yeni düşünme ve davranış biçimleri öğretir ve depresyona katkıda bulunan alışkanlıkları değiştirmeye yardımcı olur. Çoğu psikoterapi, lisanslı, eğitimli bir ruh sağlığı uzmanıyla bire bir seanslarda veya bir grup ortamında gerçekleşir. Depresyonu tedavi etmek için iki etkili psikoterapi, bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve kişilerarası psikoterapidi (KİPT). Dinamik terapi gibi daha eski psikoterapi biçimlerinin sınırlı bir süre için kullanılması da depresyonu olan bazı kişilere yardımcı olabilir.
BDT ile insanlar, depresif ve endişeli duygularını iyileştirmek için yararsız düşünce kalıplarına ve davranışlarına meydan okumayı ve değiştirmeyi öğrenirler. BDT’deki son gelişmeler arasında, farkındalık ilkelerinin tanıtılması ve uykusuzluk gibi belirli semptomları hedefleyen özel tedavi biçimlerinin geliştirilmesi yer almaktadır.
KİPT, ruh halini etkileyen kişilerarası ve yaşam olaylarına odaklanır ve bunun tersi de geçerlidir. KİPT’in amacı, insanların ilişkilerde iletişim becerilerini geliştirmelerine, sosyal destek ağları kurmalarına ve depresyonlarına katkıda bulunabilecek va onları kötüleştirebilecek krizler veya diğer sorunlarla başa çıkmalarına yardımcı olacak gerçekçi beklentiler geliştirmelerine yardımcı olmaktır.
Beyin Stimülasyonu Terapisi
Beynin elektrik veya manyetik dalgalarla doğrudan etkinleştirilmesini veya engellenmesini içeren beyin stimülasyon tedavisi, diğer depresyon tedavilerinin etkili olmadığı bazı insanlar için başka bir seçenektir.
Beyin stimülasyon tedavisinin en yaygın biçimleri, elektrokonvülsif terapi ve tekrarlayan transkraniyal manyetik stimülasyonu içerir. Diğer beyin stimülasyon terapileri daha yenidir ve bazı durumlar için hala deneyseldir.
Nasıl yardım bulabilirim?
Depresyon yaşadığınızı düşünüyorsanız, mutlaka bir ruh sağlığı uzmanından yardım almalısınız. Aile hekiminizin, devlete bağlı ve özel hastanelerin psikiyatri poliklinikleri, psikiyatri hekimleri veya klinik psikologlara başvurabilirsiniz. Bahsettiğimiz bu ruh sağlığı uzmanlarının hepsi uygun tedavi için size bilgi verecek gerekli tedaviye başlayacak ya da tedaviyi yürütübilecek uygun uzmana sizi yönlendirecektir.
Depresyonunuz konusunda benimle görüşmek isterseniz, buraya tıklayarak iletişime geçebilirsiniz.
Kendime nasıl bakabilirim?
Tedaviye başladığınızda, yavaş yavaş daha iyi hissetmeye başlarsınız. Bu süre zarfında kendinize iyi bakın. Eskiden zevk aldığınız şeyleri yapmaya çalışın. Bunları yapmaktan hoşlanmasanız bile, ruh halinizi iyileştirebilirler. Yardımcı olabilecek diğer şeyler:
- Biraz fiziksel aktivite yapmaya çalışın. Günde sadece 30 dakika yürüyüş ruh halini iyileştirebilir.
- Düzenli bir yatma ve uyanma saati oluşturmaya çalışın.
- Düzenli, sağlıklı yemekler yiyin.
- Yapabildiğiniz kadar yapın. Nelerin yapılması gerektiğine ve nelerin bekleyebileceğine karar verin.
- Diğer insanlarla bağlantı kurmaya çalışın ve nasıl hissettiğiniz hakkında güvendiğiniz insanlarla konuşun.
- Kendinizi daha iyi hissedene kadar önemli yaşam kararlarını erteleyin.
- Sizin için reçete edilmemiş ilaçlar da dahil olmak üzere alkol, nikotin veya uyuşturucu kullanmaktan kaçının.
Depresyonda olan sevdiğim birine nasıl yardım edebilirim?
Tanıdığınız birinin depresyonu varsa, bir sağlık kuruluşu veya ruh sağlığı uzmanı görmelerine yardımcı olun. Ayrıca şunları da yapabilirsiniz:
- Destek, anlayış, sabır ve teşvik sunun.
- Onları yürüyüşlere, gezilere ve diğer etkinliklere davet edin.
- Reçeteli ilaçları almaları için hatırlatıcılar ayarlamak gibi tedavi planlarına bağlı kalmalarına yardımcı olun.
- Terapi randevularına ulaşımları olduğundan emin olun.
- Onlara zaman ve tedavi ile depresyonun ortadan kalkacağını hatırlatın.
İntiharla ilgili yorumları ciddiye alın ve bunları sevdiklerinizin sağlık uzmanına veya terapistine bildirin. Ani bir sıkıntı yaşıyorlarsa veya kendilerine zarar vermeyi düşünüyorlarsa, acil servis için 112’yi arayın veya en yakın hastanenin acil servisine gidin.
Depresyon hakkında daha fazla bilgi almak isterseniz Psikademi Blog içerisinde yer alan yazılardan da faydalanabilirsiniz.
İhtiyacınız olduğunda Psikademi Psikologları yanınızda! Hemen tıklayın ve randevu alın…